کامل ترین راهنمای بازدید از کاخ مرمر تهران

کاخ مرمر یکی از باشکوه ترین و چشم نوازترین جاهای دیدنی تهران است که در قلب پایتخت قرار دارد و ترکیبی هنرمندانه از معماری ایرانی، اسلامی و اروپایی را به نمایش می گذارد. این کاخ، با آثار باستانی و هنر معاصر خود، روایت گر هویت فرهنگی و هنری ایران است.

در این مقاله از مجله گردشگری مای سفر به معرفی کامل این کاخ باشکوه، ویژگی های معماری، تاریخچه و راهنمای بازدید از آن می پردازیم تا زیبایی و تاریخ را در دل این بنا احساس کنید.

کاخ مرمر کجاست؟

کاخ مرمر در قلب تهران، در خیابان ولیعصر و در فاصله ای کوتاه از چهارراه امام خمینی قرار دارد. این بنای تاریخی که به راحتی در خیابان قابل مشاهده است، تنها ۱٫۴ کیلومتر (حدود ۱۶ دقیقه پیاده روی) تا ایستگاه مترو تئاتر شهر فاصله دارد.

• تلفن: ۰۹۳۳۹۷۶۰۶۸۹
• آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، بین خیابان امام خمینی و جمهوری، موزه هنر ایران

چگونه به کاخ مرمر برویم؟ (راههای دسترسی)

اگر قصد سفر با خودروی شخصی را دارید، باید توجه داشته باشید که این کاخ در محدوده طرح ترافیک قرار دارد. در ادامه، راه های دسترسی به این بنا را بررسی خواهیم کرد:

دسترسی با مترو

برای دسترسی به کاخ مرمر با مترو، باید در ایستگاه مترو دانشگاه امام علی (ع) پیاده شوید. پس از آن، با ۷ دقیقه پیاده روی به سمت تقاطع خیابان امام خمینی و ولیعصر خواهید رسید و در نهایت کاخ در سمت چپ شما قرار دارد.

دسترسی با تاکسی

اگر می خواهید با تاکسی به کاخ مرمر بروید، باید از پایانه میدان راه آهن سوار تاکسی شوید. پس از عبور از تقاطع امام خمینی (ره) – ولیعصر، ۲۰۰ متر بعد از آن پیاده شوید تا به کاخ برسید.

دسترسی با بی آر تی

اگر قصد استفاده از بی آر تی را دارید، سوار بی آر تی میدان راه آهن به سمت تجریش (پارک وی) شوید و در ایستگاه امام خمینی (ره) پیاده شوید. سپس با ۲۵۰ متر پیاده روی به سمت ولیعصر شمالی، به کاخ خواهید رسید.

تاریخچه پر فراز و نشیب کاخ مرمر

کاخ مرمر یکی از بناهای مهم و تاریخی دوران پهلوی است. این کاخ در ابتدا به دستور رضاشاه و با طراحی معمار برجسته، “لئون تادوسیان” ساخته شد. هدف از ساخت این کاخ ایجاد مکانی رسمی برای پذیرش مقامات داخلی و خارجی بود.

در دوران محمدرضاشاه، این کاخ با شکوه به عنوان یکی از کاخ های سلطنتی مورد استفاده قرار گرفت و پس از انقلاب اسلامی، تغییر کاربری یافت و به عنوان مرکز مطالعات و تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام فعالیت می کرد.

دوره رضا شاه

کاخ مرمر به دستور رضا شاه در سال ۱۳۰۴ آغاز شد و در سال ۱۳۱۶ تکمیل گردید. این کاخ به عنوان محل اقامت زمستانی رضاشاه و مکانی برای نمایش قدرت سلطنتی ایران طراحی شد. گنبد باشکوه آن نیز از گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان الهام گرفته شده است، که نمادی از استحکام و عظمت دوره پهلوی اول را به خوبی نشان دهد.

دوران محمدرضا شاه

پس از به سلطنت رسیدن محمدرضا شاه پهلوی در سال ۱۳۲۰، کاخ مرمر به دفتر رسمی شاه و محل برگزاری ملاقات های رسمی تبدیل شد. در این دوران، این کاخ شاهد رویدادهای تاریخی زیادی بود؛ از جمله مراسم عقد پهلوی دوم با ثریا اسفندیاری و همچنین وقوع یک ترور نافرجام در مقابل کاخ در سال ۱۳۴۴.

پس از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، کاخ مرمر به عنوان یک بنا متروکه باقی ماند و به مدت طولانی تعطیل بود. این کاخ در دهه ۱۳۷۰ برای بازسازی در اختیار قوه قضائیه قرار گرفت و پس از آن به نام “ساختمان قدس” شناخته شد. بعد از مرگ آیت الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۵، این کاخ به بنیاد مستضعفان تحویل داده شد و در سال ۱۳۹۸ به عنوان “موزه هنر ایران” افتتاح شد.

مرمت و بازسازی

در طی سال ها، کاخ مرمر بارها دچار آسیب و تخریب های متعدد شد. با این حال، در سال های اخیر مرمت هایی بر روی این کاخ صورت گرفته است. از سال ۱۴۰۰، این بنا با آثار تاریخی و هنری ارزشمندی که در آن وجود دارد، پذیرای علاقه مندان به تاریخ و هنر ایرانی است.

معماری کاخ مرمر؛ تلفیق هنر ایرانی و غربی

معماری این کاخ شگفت انگیز ترکیبی بی نظیر از هنرهای ایرانی و غربی است که با جزئیات بسیار زیادی طراحی شده است. نمای بیرونی آن از سنگ مرمر سبز (متعلق به معادن خمسه زنجان) ساخته شده و نقوش گیاهی و جانوری به خوبی در آن دیده می شود.

لئون تادوسیان، معمار برجسته این کاخ، با استفاده از سبک تلفیقی شرق و غرب، طراحی این بنا را بر عهده داشت. در تزیینات داخلی، هنرمندان از آینه کاری، خاتم کاری و نقاشی های برجسته برای خلق فضایی شکوهمند استفاده کرده اند. نرده های مرمری با نقوش دوره هخامنشی در سرسرای اصلی و گنبد اصلی کاخ، جلوه ای چشم نواز به این ساختمان می بخشند.

بخش های مختلف کاخ مرمر را بشناسید!

کاخ مرمر، که امروزه آن را به عنوان موزه هنر ایران می دانیم، فضایی منحصربه فرد برای آشنایی با تاریخ هنر ایرانی است. این موزه در دو طبقه و با تالارهای متعددش، مجموعه ای غنی از آثار هنری را به نمایش می گذارد.

در طبقه همکف، آثار باستانی و سفالینه ها به نمایش درآمده اند، در حالی که در طبقه فوقانی مجموعه ای از نقاشی ها، خوشنویسی و دیگر هنرهای ایرانی، جلوه ای شگرف از هنر این سرزمین را به بازدیدکنندگان معرفی می کند.

• طبقه همکف: تالار هنر کهن، تالار باستان یک، تالار باستان دو، تالار هنر ایرانی اسلامی، نمازخانه، تالار کنفرانس، بخش اداری، سالن انتظار، مسیر بازدید
• طبقه دوم: تالار نقش، تالار رنگ، تالار آینه، تالار ترنج، تالار خاتم، تالار کتابت، تالار صناعت، تالار نور، تالار نگارین

در ادامه، با بخش های مختلف کاخ مرمر آشنا خواهید شد.

تالار ورودی یا سرسرا

تالار ورودی کاخ مرمر، با طراحی خاص خود، اولین مکانی است که شما را به دنیای پر از هنر و تاریخ این بنا می برد. دیوارهای سرسرا با سنگ مرمر زرد رنگ و سقف گچ بری، حس اصالت و زیبایی را به فضا می بخشد.

هنرمندان، پلکان مرمری را با نقش های برجسته و گل و بوته های هنرمندانه تزیین کرده اند که بازدیدکنندگان را به سفری تاریخی می برد. گنبد بالای سرسرا و کاشی کاری های هفت رنگ، از دیگر زیبایی های این فضا هستند که با تابلوهای هنری از آلبرت هونمان، عمق تاریخ و هنر ایران را به نمایش می گذارند.

منبت کاری درب های ورودی هر تالار تحت تأثیر هنر ساسانی و به دست استاد سیّدعلی و استاد نوروز اجرا شدند. آثار با ارزشی که نقوش روایی و تصاویر شکارگاه، گیاهان و حیوانات اسطوره ای را به نمایش می گذارند.

تالار هنر کهن ( طبقه همکف)

تالار هنر کهن موزه هنر ایران، مجموعه ای بی نظیر از آثار باستانی ارزشمند از دوران های مختلف تاریخ ایران را به نمایش می گذارد. این آثار نه تنها نمایانگر هنر غنی ایران باستان هستند، بلکه از نظر باستان شناسی نیز اهمیت زیادی دارند و به ما کمک می کنند تا به درک عمیق تری از اندیشه هنرمندان آن دوران برسیم. در ادامه، به برخی از مهم ترین آثار این بخش اشاره می کنیم:

• سفال منقوش هزاره پنجم پیش از میلاد
• سفال نخودی منقوش مخروطی هزاره چهارم پیش از میلاد (متعلق به منطقه تل باکون فارس)
• سفال نخودی منقوش هزاره سوم پیش از میلاد (از غرب ایران)
• پیکره الهه مادر ایلامی هزاره دوم پیش از میلاد (متعلق به خوزستان)
• ظرف سفالی سه پیاله ای چرخ ساز و دست ساز هزاره اول پیش از میلاد (از شمال غربی ایران)
• الهه های مفرغی هزاره اول پیش از میلاد (احتمالا متعلق به لرستان)

تالار باستان یک (طبقه همکف)

در تالار باستان یک، جلوه هایی چشم گیر از هنر دوران هخامنشی، اشکانی و ساسانی در کنار هم هستند. آثاری مانند ریتون هخامنشی، ظروف سفالی منحصربه فرد، گردنبندهایی از سنگ و عقیق و تندیس های ظریف از پادشاهان کهن، گویای شکوه تمدن ایران پیش از اسلام هستند.

این تالار کاخ مرمر، پنجره ای است به گذشته ای درخشان؛ گذشته ای که هنوز هم با شکوه و زیبایی خیره کننده اش، هر بیننده ای را مجذوب خود می کند.

تالار باستان دو (طبقه همکف)

در تالار باستان دو نیز، آثار دوره ی پایانی ساسانی تا اوایل دوران اسلامی در کنار هم هستند. این بخش، نقطه ی عطفی در تاریخ هنر ایران را به نمایش می گذارد؛ زمانی که با ورود اسلام، نقوش و شیوه های هنری تغییر کردند. سفالینه هایی از شهرهای تاریخی مثل نیشابور، شوش و گرگان، به خوبی این تحول را نشان می دهند.

تالار هنر ایرانی اسلامی (طبقه همکف)

در تالار هنر ایرانی اسلامی، با گنجینه ای بی نظیر از خلاقیت هنرمندان ایرانی از سده سوم هجری تا دوره قاجار روبه رو می شوید. از درهای منبت کاری و شمشیرهای جوهردار تا کاشی های زرین فام، قطعه های خوشنویسی و سکه های طلا، همه چیز بازتابی از ذوق و ظرافت ایرانی است.

هر اثر در این تالار، داستانی از تاریخ هنر اسلامی ایران را در دل خود دارد. مسیر بازدید از این تالار با راهرویی ادامه پیدا می کند که سازندگان کاخ مرمر را به شما معرفی می کند.

سرسرای دوم

با ورود به سرسرای دوم کاخ، یعنی فضای میانی بین پلکان و گنبد طبقه بالا، شکوه و ظرافتی چشمگیر در تزیینات معماری به چشم می خورد. در دو طرف پلکان، ویترین هایی قرار دارند که مجموعه ای از آثار ظریف فلزکاری و قلم زنی دوره معاصر را نشان می دهند. همچنین دو تابلو از مکتب آبرنگ اصفهان، با تصاویری از شبستان مسجد امام و گنبد مسجد شیخ لطف الله، زیبایی این بخش را دوچندان کرده اند.

با بالا رفتن از پلکان، نخستین چیزی که جلب توجه می کند، آینه کاری پاگرد است. اثری از استاد غلامرضا پهلوانی قزوینی. در ادامه، گنبدی باشکوه با تزیینات کاشی کاری به شیوه هفت رنگ به چشم می خورد. این گنبد چهار قسمت مجزا دارد:

• پوسته درونی گنبد : با نقوش اسلیمی و ختایی
• زیرگنبد : متشکل از آجر و کاشی با نگاره هایی چون ترنج کنگری و ترنج درهم
• کتیبه های کمربندی : شامل دو نوار باریک با نقوش گیاهی تکرارشونده
• ساقه گنبد : با ۱۶ روزنه، کاشی های درخشان با نقوش اصیل ایرانی چون اسلیمی و ختایی در سطح داخلی، و نقوش شمسه و ترنج سطح بیرونی.

تالار نقش (طبقه بالا)

تالار نقش یکی از بخش های جذاب کاخ مرمر است که به آثار هنری از دوران قاجار اختصاص دارد. این تالار مجموعه ای از نقاشی ها و دیوارنگاره های تاریخی را در خود دارد که هر کدام بخشی از فرهنگ و هنر این دوران را به نمایش می گذارند.

آثار موجود در تالار نقش عبارتند از:

• دیوارنگاره های مجالس رزم و ضیافت
• نگاره مجلس ملاقات شاه طهماسب و همایون شاه
• تابلوی نقاشی استاد محمد مدبر
• دیوارنگاره های سده ۱۳ هجری با موضوع جنگ های ایرانیان

تالار رنگ (طبقه بالا)

در این تالار، مجموعه ای از آثار هنری زیبا و ارزشمند به چشم می خورد که شامل تزیینات گچبری و نگارگری های چشم نواز است. این آثار به خوبی شکوه و زیبایی هنر ایرانی را در دوره های مختلف به نمایش می گذارند.

آثار موجود در تالار رنگ عبارتند از:

• گچبری های سقف اثر استاد حسن رضایی (حسن ناخوش)
• نگارگری های استاد طاهرزاده بهزاد و شاگردان وی
• نقاشی هایی با موضوعات ادبی ایرانی همچون شیخ صنعان و دختر ترسا
• نقاشی بهرام گور در حال شکار
• هنر تذهیب زینت بخش دیوارهای تالار.

تالار آینه (طبقه بالا)

تالار آینه کاخ مرمر یکی از برجسته ترین تالارهای آینه کاری در ایران است که به عنوان یکی از شاهکارهای معماری این بنا شناخته می شود. در این تالار، آینه کاری های بی نظیری در ترکیب با خاتم کاری و تزیینات دیگر، فضایی شگفت انگیز و چشم نواز ایجاد کرده اند.

آثار و ویژگی های برجسته تالار آینه شامل:

• آینه کاری سقف و دیوارهای تالار به دست استادان بزرگ
• روکش چوب پرده ها از ورق نقره با گل میخ های برجسته
• کف پوش سنگ مرمر دو رنگ
• ترکیب خاتم و آینه در ازاره تالار
• استفاده از یک تن نقره در خاتم های ازاره
• قالی «نعمواغلویی» به عنوان یکی از بزرگ ترین و نفیس ترین قالی های اختصاصی کاخ مرمر.

تالار ترنج (طبقه بالا)

تالار ترنج یکی از بخش های ویژه این کاخ است که مجموعه ای از زیباترین بافته های ایرانی را به نمایش می گذارد. بیشتر این بافته ها به دوران صفوی و قاجار تعلق دارند. قالیچه های ابریشمی، ترمه، پته و سرمه به این بخش جلوه ای خاص بخشیده اند.

تالار مشق (خط و کتابت) (طبقه بالا)

تالار مشق به معرفی هنر خط و کتابت در ایران می پردازد و ارتباط عمیق ایرانیان با نگارش و خوشنویسی را از گذشته تا امروز نمایش می دهد. از سده های میانه اسلامی، خوشنویسی به عنوان هنری مستقل نه تنها در نگارش متون رسمی بلکه در تزئینات و کتاب آرایی نیز مورد استفاده قرار می گرفت. در این تالار، نسخ خطی و ابزارهای خوشنویسی مانند قلمدان ها و لوازم نگارش وجود دارند.

تالار خاتم (طبقه بالا)

تالار خاتم از زیباترین و باشکوه ترین تالارهای کاخ مرمر به شمار می رود. هنرمندان با دقت و ظرافتی چشمگیر، تمام سطوح این تالار را با خاتم کاری پوشاندند. این اثر، یکی از برجسته ترین نمونه های خاتم کاری در دوره معاصر محسوب می شود. ساخت این تالار بین سال های ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۶ ، تحت سرپرستی محمد حسین صنیع خاتم و با همکاری ۷۲ خاتم کار ماهر به پایان رسید.

تالار صناعت (طبقه بالا)

تالار صناعت کاخ مرمر مجموعه ای از نمونه های هنری و معماری ایرانی را به نمایش می گذارد که شامل کاشی های برجسته، کاشی هفت رنگ از میرزا آقا امامی، درهای چوبی و تخته های منقوش دوره قاجار است. این آثار با تزیینات و نقوش منحصر به فرد، جلوه ای از مهارت های هنری و شیوه های ساخت و پرداخت دوره قاجار را به نمایش می گذارند.

تالار نور (طبقه بالا)

تالار نور را استادانی چون حسن رضایی، محمد گرایش نژاد و غلامعلی مسگر طراحی کردند. علی جواهری نیز گچ بری های سقف آن را به پایان رساند. در این تالار، آثاری مانند پرده مبارک خانه خدا و ابزارهای روشنایی مانند چراغ واره و پیه سوز دیده می شود. در گذشته، این تالار با نام “تالار نیمه آینه” شناخته می شد.

تالار نگارین (طبقه بالا)

تالار نگارین آخرین تالار در طبقه بالای کاخ مرمر است که به ویژه به نمایش هنر نگارگری ایرانی در 100 سال اخیر اختصاص دارد. این تالار مجموعه ای ارزشمند از آثار هنرمندان بزرگ ایران را شامل می شود که نمایانگر تحولات و زیبایی های هنر ایرانی در دوره های مختلف است.

آثار مهم و برجسته این تالار عبارتند از:

• نقاشی های اواخر دوره قاجار از هنرمندانی چون میرزا آقا امامی، حسین خطایی، حسین طاهرزاده بهزاد، حاج حسین مصورالملکی و محمود فرشچیان.
• نمونه های فاخری از هنر سوخت معرق، سوخت برجسته، سوخت مطبّق، معرق برجسته، معرق زری، معرق ملوّن، معرق هزار رنگ.

جاهای دیدنی نزدیک به کاخ مرمر

کاخ مرمر تنها یکی از جاذبه های تاریخی و بهترین موزه های تهران است. اطراف این کاخ، مکان های تاریخی و فرهنگی بسیاری وجود دارد که بازدید از آن ها می تواند تجربه ای جذاب و تکمیل کننده از گردش در تهران باشد.

در ادامه به برخی از این جاذبه ها و امکانات رفاهی اطراف این کاخ باشکوه اشاره می کنیم:

• موزه ملی قرآن
• خانه موزه مقدم
• پارک شهر
• موزه عبرت ایران
• باغ موزه نگارستان
• تئاتر شهر
• موزه جواهرات ملی
• موزه ملی ایران
• کاخ گلستان
• موزه هنرهای معاصر

نکات ضروری برای بازدید از کاخ مرمر

• شناسه رزرو خود را همراه داشته باشید.
• حداقل ۱۵ دقیقه قبل از زمان رزرو در محل حاضر باشید.
• عکاسی داخل موزه ممنوع است.
• کیف، موبایل و دیگر لوازم شخصی باید به بخش امانت سپرده شوند.
• همراه داشتن کارت ملی الزامی است.
• با پوشش مناسب وارد مجموعه شوید.
• در حیاط مجموعه امکان توقف و نشستن وجود ندارد.
• برای بازدید گروهی بیش از ۸ نفر، رزرو الزامی است (تماس با ۰۹۳۳۹۷۶۰۶۸۹).
• مجموعه برای عزیزان توان یاب قابل دسترس است.