تخت جمشید میراث دوران هخامنشی و ایران قدرتمند
تخت جمشید، این بنای شکوهمند باستانی، در دل استان فارس و در نزدیکی شهر شیراز واقع شده است؛ جایی که به نوعی مهد تمدن و تاریخ ایران باستان به شمار می رود. این سازه حیرت انگیز، که در دوره هخامنشیان و به دستور داریوش بزرگ ساخته شد، امروز یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری ایران است و هر ساله مسافران بی شماری را از سراسر جهان به خود جذب می کند. شکوه و عظمت تخت جمشید به حدی است که نه تنها تاریخ دوستان، بلکه هر فردی با دیدن این اثر هنری و تاریخی، به عمق تمدن چندین هزار ساله ایران پی خواهد برد.
برای تجربه این سفر تاریخی و بازدید از پرسپولیس، می توانید از ارزان ترین بلیط هواپیما شیراز را خریداری کنید و به این مقصد شگفت انگیز سفر کنید. در این مقاله از مای سفر به بررسی کامل این مکان تاریخی از زوایای مختلف خواهیم پرداخت و هر آنچه که برای بازدید از این مکان نیاز دارید را در اختیار شما قرار خواهیم داد.
ارزان ترین پروازهای مسیر تهران به شیراز
برای مشاهده لیست کامل پروازها روی تاریخ مد نظر کلیک کنید.
تخت جمشید کجاست؟
تخت جمشید، یکی از مهم ترین و باشکوه ترین آثار باستانی ایران، در استان فارس و در نزدیکی شهر مرودشت قرار دارد. این مجموعه تاریخی در حدود ۵۶ کیلومتری شمال شرقی شیراز و در دامنه غربی کوه رحمت واقع شده است. این مجموعه در دشت پهناور مرودشت قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۷۷۰ متر است. این مکان باستانی که به نام پرسپولیس نیز شناخته می شود، در دوران هخامنشیان به عنوان پایتخت تشریفاتی مورد استفاده قرار میگرفت و امروزه به عنوان یکی از میراث های جهانی یونسکو شناخته می شود.
تاریخچه تخت جمشید
ساخت مجموعه ای که امروز آن را به عنوان یکی از برجسته ترین نمادهای تمدن ایران باستان می شناسیم، در حدود ۵۱۸ پیش از میلاد و به دستور داریوش بزرگ، پادشاه هخامنشی، آغاز شد. این سازه عظیم نه تنها به عنوان مرکز اداری و سیاسی امپراتوری هخامنشی طراحی شده بود، بلکه محلی برای برگزاری مراسمات باشکوه و پذیرش نمایندگان کشورهای مختلف نیز بود. پس از داریوش، پسرش خشایارشا و سپس اردشیر اول به توسعه و تکمیل این بنای بی نظیر ادامه دادند، تا جایی که به نمادی از عظمت و قدرت ایران در دوران باستان تبدیل شد.
معماری این بنا ترکیبی از ذوق و هنر ایرانی و تاثیرات دیگر ملل تحت حکومت هخامنشیان است. استفاده از ستون های بلند، مجسمه های سنگی و نقوش برجسته با دقت فراوان نشان‌دهنده هنرمندی و دانش معماری سازندگان آن دوران است. یکی از ویژگی های برجسته این سازه، سنگ نگاره های متنوعی است که روی دیواره ها نقش بسته و به داستان های تاریخی و افسانه های ایران باستان اشاره دارد. این سنگ نگاره ها تصاویری از پادشاهان، سربازان، نمایندگان کشورهای دیگر و همچنین مراسم های مذهبی و فرهنگی را به تصویر می کشند.
متاسفانه، شکوه و عظمت این بنا دوام نیاورد؛ اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، پس از فتح ایران، آن را به آتش کشید و بسیاری از آثار و بخش های آن را نابود کرد. با این حال، بازمانده های این بنا همچنان ایستاده اند و هر ساله گردشگران و تاریخ دوستان زیادی از سراسر جهان را به خود جذب می کنند. این مکان نه تنها بازتابی از تاریخ و تمدن ایران است، بلکه به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده و همچنان به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و تاریخی ایران مورد توجه قرار دارد.
تخت جمشید قبل از ویرانی
پیش از ویرانی، این سازه عظیم نه تنها محل تجمعات رسمی و دیدارهای دیپلماتیک بود، بلکه به شکلی هنرمندانه به شهرکی تشریفاتی و مسکونی شباهت داشت. این مجموعه در دامنه کوه رحمت واقع شده و از چشم اندازی بکر و طبیعی رو به دشت ها و دره های اطراف بهره مند بود. محوطه آن با خیابان هایی منظم و سیستم لوله کشی پیشرفته ای طراحی شده بود که آب های جاری و باران را به آبراهه های زیرزمینی هدایت می کردند. این آبراهه ها، که در میان خیابان ها حفر شده بودند، یکی از ویژگی های معماری برجسته آن زمان به شمار می روند و نشان از دانش بالای مهندسان هخامنشی دارد.
در این مجموعه، کاخ ها و بخش های مختلف آن به شکلی نظام مند و حساب شده تقسیم بندی شده بودند، به طوری که گویی شهری مستقل و منظم را در دل خود جای داده بود. عماراتی مانند کاخ آپادانا و کاخ ملکه، هر کدام به منظوری خاص ساخته شده بودند و در فضای داخلی شان با نقوش برجسته و تزئینات خیره کننده مزین شده بودند. در سال های اخیر، به دلیل آسیب های فراوان، بخش هایی از این محوطه چندین بار مورد بازسازی قرار گرفت. از جمله مهم ترین اقدامات، کاوش های گروه باستان شناسی آمریکا در دهه ۱۹۳۰ و گروه آلمانی در سال ۱۹۳۵ بود که با کشف کتیبه ها و تقویت ستون ها، این بنای باعظمت را برای آیندگان حفظ کردند. بسیاری از آثار مکشوفه امروز در موزه های ایران نگهداری می شوند و همچنان گواهی بر عظمت و هنر هخامنشیان هستند.
تخت جمشید چگونه ساخته شد؟
تخت جمشید یکی از شاهکارهای معماری دوران هخامنشی است که با همکاری معماران، هنرمندان و متخصصانی از ملل مختلف ساخته شد. این افراد از مناطقی مانند آشور، مصر، بابل، لودیه، ایونیه، هند و سکاها به این پروژه پیوستند.
بیشتر بخش های این بنای بزرگ از سنگ آهک محلی ساخته شده است. برای ساخت دیوارها و برخی از بخش های داخلی از خشت خام و پخته استفاده شده است.
چوب های مورد استفاده در تخت جمشید از مناطق دوردست مانند لبنان آورده شده اند، زیرا چوب های محلی کیفیت لازم را نداشتند. برای اتصال قطعات ستون ها و افزایش مقاومت در برابر زلزله از سرب مذاب استفاده شده است. برای تزئین این مجموعه از موادی مانند لاجورد و عقیق از خوارزم، نقره و مس از مصر، عاج از حبشه، هند و آراخوزیا استفاده شده است.
معماران و هنرمندان پرسپولیس از بهترین های دوران خود بودند و امضاهای آنها بر روی ستون ها و نقش برجسته های این مجموعه به جا مانده است. این افراد با احترام به تخت جمشید فراخوانده شده بودند تا شکوهمندترین معماری دوران باستان را خلق کنند.
بخش های مختلف تخت جمشید
پرسپولیس از بخش های مختلفی تشکیل شده است که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم:
بخش ورودی و پلکان بزرگ
ورودی اصلی این مجموعه با شکوه، با پلکانی دو طرفه آغاز می شود که یکی از ویژگی های برجسته معماری آن به حساب می آید. این پلکان بزرگ، از دو سری پله تشکیل شده است که هر سری شامل ۱۱۱ پله کوتاه و عریض است و به گونه ای طراحی شده که افرادی که از آن بالا می روند، نیازی به خم شدن یا دشواری در حرکت ندارند. این پلکان به گونه ای ساخته شده که نمایندگان ملل مختلف و میهمانان هنگام ورود به مجموعه با شکوه و عظمت بنا آشنا شوند. پلکان به دروازه ملل منتهی می شود و به نوعی ورودی اصلی برای عبور به بخش های مختلف است.
در کنار شکوه پلکان، نقش‌برجسته هایی وجود دارد که تصاویری از نمایندگان اقوام مختلف را نشان می دهد که در حال تقدیم هدایا به شاه هستند. این نقوش، از جمله دیدنی ترین بخش های این ورودی محسوب می شوند و به دلیل ظرافت و دقت در جزئیات، نمایی از اقوام و فرهنگ های متنوع تحت حاکمیت هخامنشیان را به تصویر می کشند. این بخش، بازتاب دهنده قدرت و اقتدار شاهنشاهی ایران و نشان دهنده همبستگی و تعامل ملل مختلف در امپراتوری است.
دروازه ملل تخت جمشید
پس از عبور از پلکان بزرگ، به دروازه ملل می رسید که به فرمان خشایارشا ساخته شده و یکی از مهم ترین و دیدنی ترین بخش های مجموعه است. این دروازه، از دو گاو سنگی بزرگ در دو طرف خود برخوردار است که نمادی از قدرت و محافظت در برابر دشمنان به شمار می روند. ورود از دروازه ملل، به بازدیدکنندگان حس ورود به فضایی شاهانه و باشکوه را القا می کند، فضایی که قدرت هخامنشیان را به رخ می کشد.
دروازه ملل، در حقیقت محلی بود که نمایندگان کشورهای مختلف برای دیدار با شاه و ادای احترام از آن عبور می کردند. این مکان به نوعی محل تبادل فرهنگی و نمایش اتحاد در میان ملل مختلف بود و هر فردی که از این دروازه عبور می کرد، با عظمت و جلال شاهنشاهی ایران روبرو می شد. نقوش برجسته بر روی دیوارهای دروازه، تصاویری از این ملل و همچنین جزئیات لباس ها و فرهنگ های مختلف را به نمایش می گذارند که به بازدیدکنندگان تجربه ای غنی از تنوع فرهنگی آن زمان می دهند.
کاخ آپادانا
کاخ آپادانا، به عنوان یکی از بزرگ ترین و باشکوه ترین کاخ های مجموعه، توسط داریوش بزرگ برای پذیرایی از مهمانان و نمایندگان ساخته شد. این کاخ دارای ۷۲ ستون بلند بود که تنها تعدادی از آن ها تا به امروز باقی مانده اند. ستون های عظیم و مزین آپادانا با ارتفاع زیاد، سقف های بلند کاخ را حمایت می کردند و فضایی باشکوه برای برگزاری مراسم های رسمی فراهم می آوردند. یکی از ویژگی های برجسته آپادانا، نقوش برجسته ای است که در دو طرف پلکان های ورودی کاخ به تصویر درآمده و صحنه هایی از تقدیم هدایا و نمایندگان اقوام مختلف را نشان می دهد.
داخل آپادانا نیز با جزئیات دقیق تزئین شده بود و دیوارهای سنگی آن تصاویری از سربازان، حیوانات افسانه ای و گیاهان مقدس داشتند که نمادی از احترام به طبیعت و الهام از فرهنگ های متنوع بودند. این کاخ نه تنها محل استقبال و پذیرایی از مهمانان ویژه بود، بلکه یکی از نمادهای قدرت هخامنشیان و مرکز ارتباطات بین المللی امپراتوری به حساب می آمد.
خزانه
خزانه تخت جمشید، که به عنوان محل نگهداری گنجینه ها و اموال سلطنتی استفاده می شد، یکی از بخش های مهم و جالب این مجموعه است. در این خزانه، اموالی چون طلا، نقره و اشیای گرانبهای اهدایی از ملل مختلف نگهداری می شد. دیوارهای ضخیم و مستحکم این بخش، خزانه را از هر گونه سرقت و آسیبی در امان نگه می داشت. همچنین، اسناد و مدارکی که از دوران هخامنشیان به دست آمده، نشان می دهد که مدیریت دقیقی بر خزانه اعمال می شده و هر امانتی به دقت ثبت و نگهداری می شده است.
یکی از نکات جالب در مورد خزانه، کشف تعداد زیادی لوح گلی و اسناد اقتصادی و اداری در این محل است. این اسناد که به زبان ایلامی نوشته شده اند، اطلاعات ارزشمندی درباره سازمان‌دهی اقتصادی و نحوه مدیریت مالی امپراتوری ارائه می دهند. بسیاری از این لوح ها امروزه در موزه ها نگهداری می شوند و دانشمندان با مطالعه آن ها به اطلاعات مهمی درباره ساختار حکومتی و اقتصادی هخامنشیان دست یافته اند.
تالار صد ستون
تالار صد ستون یکی دیگر از بناهای شگفت انگیز و عظیم در مجموعه است که در دوره اردشیر اول تکمیل شد. این تالار به دلیل داشتن صد ستون بزرگ و استوار، به این نام شهرت یافته و مساحت وسیعی را پوشش می دهد. ستون های تالار صد ستون از جنس سنگ و با ارتفاع زیاد ساخته شده اند و سقف این بنا را به طور کامل پشتیبانی می کردند. این تالار عمدتا به عنوان محل بار عام و جلسات مهم سلطنتی مورد استفاده قرار می گرفت و فضای آن با معماری باشکوه و تزئینات چشم نواز، احساس احترام و اهمیت را به مخاطبان منتقل می کرد.
بر روی دیوارهای این تالار نیز نقوش برجسته و تصاویری از سربازان، جنگاوران و هیئت های دیپلماتیک از ملل مختلف به تصویر کشیده شده که شکوه و عظمت هخامنشیان را به نمایش می گذارند. تالار صد ستون علاوه بر کاربرد رسمی، فضایی برای نمایش قدرت و اقتدار ایران باستان بود و همچنان به عنوان یکی از بزرگ ترین و مستحکم ترین سازه های آن دوران، برای گردشگران و پژوهشگران تاریخ جذابیت خاصی دارد.
کاخ اختصاصی داریوش (تچر)
کاخ اختصاصی داریوش، که به تچر نیز معروف است، به عنوان محل اقامت شخصی داریوش بزرگ در تخت جمشید ساخته شده بود. این کاخ یکی از اولین سازه هایی بود که داریوش در این مجموعه ساخت و با سنگ های صیقل خورده بسیار زیبا تزیین شد که درخشش خاصی به آن می داد. یکی از نکات جالب این کاخ، استفاده از سنگ های مرمر خاکستری و تیره است که با نور خورشید زیبایی خاصی پیدا می کردند. دیوارهای تچر نیز با نقوش برجسته ای از درباریان، سربازان و نگهبانان تزیین شده بود و فضایی رسمی و خاص به کاخ می بخشید.
تچر دارای کتیبه هایی است که در آن داریوش به عظمت شاهنشاهی خود اشاره کرده و تاکید دارد که این کاخ به دستور او ساخته شده است. این نوشته ها نه تنها از جنبه تاریخی اهمیت دارند، بلکه نشان دهنده توجه داریوش به جزئیات معماری و تزیینات است. کاخ داریوش به دلیل طراحی خاص و نمای زیبای آن، امروزه یکی از مهم ترین بخش های تخت جمشید به شمار می رود و علاقه‌م ندان زیادی را به خود جذب می کند.
کاخ ه یا کاخ H
کاخ H یا همان کاخ ه، بنای کوچک تری است که در قسمت شمال شرقی تخت جمشید و در نزدیکی دروازه ملل قرار دارد. این کاخ به احتمال زیاد به عنوان یک کاخ کمکی و یا محلی برای نگهبانان و کارکنان درباری در نظر گرفته شده بود و فضای داخلی آن به شکلی ساده تر از سایر کاخ ها طراحی شده است. برخلاف دیگر بخش های مجموعه، کاخ H فاقد نقوش برجسته و تزئینات سنگین است که نشان می دهد استفاده آن بیشتر برای کارهای اداری و رسمی بوده است.
هرچند کاخ H به لحاظ وسعت و تزئینات با کاخ های اصلی این مجموعه مقایسه نمی شود، اما از نظر جایگاه و موقعیت استراتژیک اهمیت داشته است. نزدیکی این کاخ به دروازه ملل نشان می دهد که احتمالا مکانی برای استقرار مقامات و محافظان بود که وظیفه حفظ امنیت و نظم ورودی را بر عهده داشتند. این کاخ به دلیل سادگی و کاربردی بودن، نمونه ای از فضاهای کاربردی تخت جمشید به شمار می آید.
کاخ خشایارشاه (هدیش)
کاخ خشایارشاه، که به نام هدیش نیز شناخته می شود، در جنوب غربی تخت جمشید و بر روی سطحی مرتفع قرار دارد. این کاخ به دستور خشایارشاه، پسر داریوش، ساخته شد و محل سکونت و استراحت شخصی او بود. هدیش از کاخ های دیگر متمایز است و دارای تزئینات بیشتری در دیوارها و ستون ها است که خشایارشاه را در نقش هایی به نمایش می گذارند. از ویژگی های شاخص این کاخ می توان به اتاق های بزرگ و ایوان های گسترده با چشم انداز زیبا اشاره کرد که فضایی آرام و دلپذیر برای شاه فراهم می کرد.
نقوش برجسته هدیش شامل صحنه هایی از سربازان، جنگجویان و موجودات افسانه ای است که نشان دهنده قدرت و مقام خشایارشاه است. یکی از ویژگی های منحصر به فرد این کاخ، استفاده از سنگ های با کیفیت و طراحی ظریف آن است که فضایی متفاوت از سایر بخش های تخت جمشید ایجاد می کند. کاخ خشایارشاه همچنان به عنوان یکی از شاهکارهای معماری هخامنشی شناخته می شود و نمونه ای از ذوق و هنر ایرانی در طراحی کاخ های سلطنتی است.
کاخ سه دری یا کاخ مرکزی (تالار شورا)
کاخ سه دری، که به نام کاخ مرکزی یا تالار شورا نیز شناخته می شود، به عنوان محلی برای برگزاری جلسات و ملاقات های رسمی مورد استفاده قرار می گرفت. این کاخ به خاطر داشتن سه در ورودی در سه جهت مختلف به این نام معروف شده است. سه در موجود در این کاخ، امکان دسترسی به بخش های مختلف مجموعه را فراهم می کرد و به همین دلیل احتمال می رود که شاهنشاه و وزرای او برای جلسات مهم در این کاخ حضور می یافتند. این کاخ به عنوان فضایی رسمی، با نقوش برجسته از سربازان و نگهبانان آراسته شده است.
از دیگر ویژگی های کاخ سه دری، نقوش برجسته ای است که در دیوارهای آن حکاکی شده و نمایندگان ملل مختلف را در حال ادای احترام به شاه نشان می دهد. این نقوش به خوبی تنوع فرهنگی و ملیت های مختلف را در امپراتوری هخامنشیان به تصویر می کشند و نشان دهنده گستردگی روابط دیپلماتیک شاهنشاهی است. کاخ سه دری به عنوان محلی برای تجمع و برگزاری مراسم رسمی، یکی از بخش های مهم و استراتژیک تخت جمشید بوده و همچنان برای گردشگران و محققان تاریخ جذابیت خاصی دارد.
اطلاعات بازدید از تخت جمشید شیراز
آدرس تخت جمشید: مجموعه پرسپولیس در استان فارس، ۵۷ کیلومتری شمال شرقی شهر شیراز و نزدیکی شهر مرودشت قرار دارد. برای دسترسی به این بنای تاریخی، کافی است از شیراز به سمت مرودشت حرکت کرده و مسیر جاده تخت جمشید را طی کنید که به راحتی قابل دسترسی است.
ساعات بازدید: این مجموعه همه روزه از ساعت ۸ صبح تا غروب آفتاب (حدود ۶ عصر) برای بازدید عموم باز است. در فصل های مختلف سال، با توجه به تغییر ساعات روز، ممکن است ساعت بسته شدن اندکی تغییر کند، بنابراین بهتر است پیش از بازدید با مراکز مربوطه تماس بگیرید.
بلیط ورودی: هزینه بلیط ورودی برای گردشگران ایرانی و خارجی متفاوت است. بلیط برای بازدیدکنندگان ایرانی 40 هزار تومان و برای گردشگران خارجی حدود 200 هزار تومان است. البته این قیمت ها ممکن است با توجه به تصمیمات جدید میراث فرهنگی تغییر کنند، پس پیشنهاد می شود قبل از بازدید اطلاعات بروز را بررسی کنید.
نحوه دسترسی: برای رسیدن به پرسپولیس از شیراز، می توانید از اتوبوس های عمومی به مقصد مرودشت استفاده کنید. همچنین تاکسی ها و تاکسی های اینترنتی نیز مسیر شیراز به تخت جمشید را پوشش می دهند. اگر با خودروی شخصی به شیراز سفر کرده اید، طی کردن مسیر به سمت مرودشت و دنبال کردن تابلوهای راهنما شما را به این مکان تاریخی می رساند. مسیر دسترسی به تخت جمشید جاده ای خوب و آسفالته است، و در نزدیکی مجموعه نیز پارکینگ هایی برای وسایل نقلیه فراهم شده است.
تسهیلات گردشگری: در محوطه پرسپولیس، امکانات رفاهی نظیر سرویس بهداشتی، غرفه های فروش سوغاتی و راهنمایان محلی برای ارائه توضیحات تاریخی در دسترس بازدیدکنندگان هستند. همچنین، پیشنهاد می شود به دلیل آفتاب تند منطقه و مساحت وسیع مجموعه، از کلاه و کرم ضدآفتاب استفاده کنید و آب همراه خود داشته باشید.
جاهای دیدنی اطراف تخت جمشید
در اطراف مجموعه پرسپولیس مکان های دیدنی بسیاری وجود دارد که هر کدام داستان ها و تاریخچه های خاص خود را دارند. بازدید از این مکان ها می تواند تجربه ای غنی و آموزنده برای علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ ایران باستان باشد. در ادامه به معرفی برخی از جاهای دیدنی شیراز و فاصله آنها از تخت جمشید می پردازیم:
نقش رستم
مجموعه ای از آرامگاه های شاهان هخامنشی و نقش برجسته های ساسانی است که در دل کوه حکاکی شده اند و 6 کیلومتر با پرسپولیس فاصله دارند.
نقش رجب
مجموعه ای از چهار نقش برجسته ساسانی که در نزدیکی تخت جمشید (حدود 3 کیلومتر) قرار دارد و تصاویری از تاج گذاری اردشیر بابکان و شاپور اول را نشان می دهد.
پاسارگاد
مجموعه ای از بناهای تاریخی شامل آرامگاه کوروش بزرگ، کاخ های هخامنشی و باغ های پاسارگاد است که به عنوان یکی از میراث جهانی یونسکو شناخته می شود و 70 کیلومتر تا پرسپولیس فاصله دارد.
پاسخ به سوالات پرتکرار در مورد مجموعه پرسپولیس
پرسپولیس حدود ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و ساخت آن به دوره هخامنشیان بازمی گردد.
بنیان گذار این مجموعه داریوش بزرگ بود و پس از او خشایارشاه و اردشیر یکم ساخت و توسعه آن را ادامه دادند.
